Γράφει η Ουζάι Μπουλούτ
Αντιμετωπίζουμε την άρνηση της Τουρκίας σχετικά με τη Γενοκτονία των Ποντίων Ελλήνων και, ευρύτερα, τις γενοκτονικές της ενέργειες εναντίον των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής, καθώς και τις συνεχιζόμενες πιέσεις, διώξεις και εκφοβισμούς που υφίστανται οι αντιφρονούντες δημοσιογράφοι στην Τουρκία.
Θα ήθελα να ξεκινήσω εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη μου προς τους φορείς που οργάνωσαν αυτή την εκδήλωση. Αφιερώνω την ομιλία μου στον Νίκο Καπετανίδη, Πόντιο δημοσιογράφο και εκδότη εφημερίδας, ο οποίος το 1921 δολοφονήθηκε από Τούρκους εθνικιστές σε ηλικία 32 ετών στον Πόντο. Μέσα σε μια περίοδο γενοκτονίας που στόχευε την κοινότητά του, ο Καπετανίδης στάθηκε όρθιος και μίλησε ενάντια στους θύτες με τη δύναμη της πένας του. Κατέστη εθνικός ήρωας, σύμβολο ηθικού θάρρους, που εξέφραζε βαθιά αγάπη για την ελευθερία και την πατρίδα. Είναι τιμή μου να μιλώ σήμερα εδώ, σε αυτή την εκδήλωση που διοργανώνει ο Σωματείο Δράσης «Νίκος Καπετανίδης», το οποίο επιδιώκει να αναδείξει την ιστορία των Ποντίων Ελλήνων και τη γενοκτονία που υπέστησαν στον Πόντο, από όπου κατάγομαι κι εγώ.
Πάνω από 100 χρόνια έχουν περάσει από τη χριστιανική γενοκτονία της Τουρκίας, όμως η άρνησή της παραμένει κυρίαρχη ιδεολογία στην Τουρκία και, ανησυχητικά, κάτι για το οποίο πολλοί αισθάνονται υπερηφάνεια – ενώ έχει διαφύγει σε μεγάλο βαθμό της δημόσιας εξέτασης και κριτικής.
Η κυβέρνηση της Τουρκίας αρνείται ενεργά τη χριστιανική γενοκτονία. Το έγκλημα αυτό διαπράχθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα μεταξύ 1913 και 1923. Τα θύματα περιλάμβαναν Αρμενίους, Ασσύριους και Έλληνες. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών υπολογίζεται σε πάνω από 3 εκατομμύρια Χριστιανούς.
Παρότι η τουρκική ιστοριογραφία αρνείται τη γενοκτονία, πολλοί διεθνείς μελετητές την έχουν ερευνήσει σε βάθος και έχουν αποκαλύψει τα εγκλήματα εκείνης της περιόδου. Το βιβλίο των ιστορικών Μπένι Μόρις και Ντρόρ Ζεεβί, με τίτλο The Thirty-Year Genocide: Turkey’s Destruction of Its Christian Minorities, 1894–1924, αναλύει τις σφαγές των Αρμενίων και Ασσυρίων επί Αμπντούλ Χαμίτ το 1894, ως μέρος της ευρύτερης χριστιανικής γενοκτονίας. Σύμφωνα με το βιβλίο:
«Μεταξύ 1894 και 1924, τρία κύματα βίας σάρωσαν την Ανατολία, στοχεύοντας τις χριστιανικές μειονότητες της περιοχής, που κάποτε αποτελούσαν το 20% του πληθυσμού. Μέχρι το 1924, Αρμένιοι, Ασσύριοι και Έλληνες είχαν περιοριστεί στο 2%. Οι περισσότεροι ιστορικοί αντιμετώπισαν αυτά τα κύματα ως διακριτά και ασύνδετα γεγονότα, ενώ οι διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις τα παρουσίασαν ως μια ατυχής σειρά ατυχημάτων. Το The Thirty-Year Genocide είναι η πρώτη μελέτη που δείχνει ότι αποτελούσαν μέρος μιας ενιαίας, συνεχούς και σκόπιμης προσπάθειας εξάλειψης του χριστιανικού πληθυσμού της Ανατολίας.»
Σήμερα, μόλις το 0,2% του πληθυσμού της Τουρκίας είναι χριστιανικό. Η κατάρρευση αυτού του πληθυσμού δεν οφείλεται σε φυσικά αίτια. Οι χριστιανικές κοινότητες στην Τουρκία επί δεκαετίες έχουν αποδεκατιστεί μέσω μεθόδων όπως σφαγές, πογκρόμ, εκτοπίσεις, διακρίσεις, παρενόχληση και οικονομικοκοινωνικές πιέσεις που τις ανάγκασαν να εγκαταλείψουν τη χώρα.
Κι όμως, οι Έλληνες ζούσαν στην Ανατολία επί χιλιάδες χρόνια και οικοδόμησαν πολλές πόλεις εκεί. Μουσουλμάνοι τουρκογενείς τζιχαντιστές, καταγόμενοι από την Κεντρική Ασία, εισέβαλαν στη Μικρά Ασία τον 11ο αιώνα, όταν ήταν κατά πλειονότητα χριστιανική και ελληνόφωνη, με σημαντικές εβραϊκές κοινότητες. Στους αιώνες που ακολούθησαν, οι τζιχαντιστές διέδωσαν την πίστη τους σε Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική, Νοτιοανατολική Ασία και Ευρώπη με το σπαθί. Σκότωσαν, εξανάγκασαν σε εξισλαμισμό ή μετέτρεψαν τους χριστιανούς και τους εβραίους σε δυνάμεις dhimmi: πολίτες δεύτερης κατηγορίας στη γη τους, που όφειλαν να πληρώνουν τον φόρο κεφαλής (jizya) ως αντάλλαγμα για μια υποτιθέμενη «προστασία».
Η γενοκτονία του 1913-1923 ήταν η κορύφωση των διώξεων των Χριστιανών στη διάρκεια της οθωμανικής ιστορίας. Η ιστορικός Bat Ye’or εντάσσει τη συνέχεια των σφαγών σε θεολογικό και νομικό πλαίσιο, σημειώνοντας:
«Η γενοκτονία των Αρμενίων ήταν τζιχάντ. Κανένας Ραγιάς (μη μουσουλμάνος dhimmi) δεν συμμετείχε σε αυτήν. Παρά τη διαφωνία πολλών μουσουλμάνων Τούρκων και Αράβων και την άρνησή τους να συνεργαστούν στο έγκλημα, οι σφαγές αυτές διαπράχθηκαν αποκλειστικά από μουσουλμάνους, και αυτοί μόνο ωφελήθηκαν από τα λάφυρα: περιουσίες, σπίτια και γη των θυμάτων που δόθηκαν στους μουχατζίρ (τζιχαντιστές πολεμιστές), καθώς και γυναίκες και παιδιά ως σκλάβους. Η εξόντωση αγοριών άνω των δώδεκα ετών συνάδει με τις εντολές της τζιχάντ και με την ηλικία καταβολής της jizya. Τα τέσσερα στάδια –εκκαθάριση, εκτόπιση, δουλεία, εξαναγκαστικός εξισλαμισμός και σφαγή– αναπαρήγαγαν τις ιστορικές συνθήκες της τζιχάντ στα εδάφη του Dar al-Harb από τον 7ο αιώνα. Χρονικά πολλών πηγών, ιδίως μουσουλμάνων συγγραφέων, περιγράφουν λεπτομερώς οργανωμένες σφαγές ή εκτοπίσεις αιχμαλώτων, των οποίων τα δεινά στις αναγκαστικές πορείες πίσω από τα στρατεύματα θυμίζουν την εμπειρία των Αρμενίων τον 20ό αιώνα.»
Αυτές οι περιγραφές αφορούν επίσης την ελληνική και ασσυριακή εμπειρία κατά τη γενοκτονία.
Η χριστιανική γενοκτονία της περιόδου 1913-1923 υπήρξε το καθοριστικό σημείο καμπής στην ισλαμοποίηση της Μέσης Ανατολής.
Ωστόσο, η συστηματική κρατική προπαγάνδα έχει δημιουργήσει γενιές που αρνούνται τυφλά τη χριστιανική γενοκτονία. Οι Τούρκοι πολίτες, μέσω της εκπαίδευσης και των ΜΜΕ, διαποτίζονται με το ψεύδος ότι δεν υπήρξε ποτέ γενοκτονία.
Αλλά στην εποχή της τεχνολογίας και της απεριόριστης πρόσβασης σε πληροφορίες, γιατί η άρνηση παραμένει τόσο δημοφιλής στην Τουρκία;
Πιστεύω ότι αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη θρησκευτική ισλαμική κατήχηση των μαζών, που ενισχύει μια παράδοση κατάκτησης και ανωτερότητας. Ως εκ τούτου, δεν αποδίδει την ίδια αξία στις ζωές των μη μουσουλμάνων. Η ιστορία 14 αιώνων δείχνει ότι δεν υπήρξε ποτέ νομική ή κοινωνική ισότητα μουσουλμάνων και μη μουσουλμάνων σε μουσουλμανικές κοινωνίες. Όταν το κράτος ενθαρρύνει την αποανθρωποποίηση των μη μουσουλμάνων, η άρνηση της γενοκτονίας γίνεται κοινωνική παθολογία που δύσκολα ξεπερνιέται. Στην Τουρκία αυτό γίνεται εμφανές από τη στάση απέναντι σε Αρμενίους, Έλληνες, Ασσύριους, Εβραίους, Γεζίντι και άλλους.
Πέρα από το θεολογικό υπόβαθρο της αποανθρωποποίησης, σημαντικό ρόλο παίζει και η κουλτούρα της ντροπής και της τιμής στις ισλαμικές κοινωνίες. Σε τέτοια πολιτισμικά περιβάλλοντα, δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από τη ντροπή, γιατί στιγματίζει οικογένεια, φυλή και πατρίδα. Αυτό ωθεί τους ανθρώπους είτε να αρνούνται τη γενοκτονία και τα εγκλήματα των προγόνων τους είτε να κατηγορούν εκείνους που τα καταγγέλλουν.
Σε ζητήματα ταμπού όπως η χριστιανική γενοκτονία της Τουρκίας, δεν υπάρχει ουσιαστική κουλτούρα διαφωνίας ούτε στα μεγάλα πολιτικά κόμματα ούτε στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Αυτό οφείλεται στη συνεχή παρενόχληση και καταστολή εναντίον των αντιφρονούντων. Στην Τουρκία, αναμένεται από τον πολίτη να σιωπά και να μην εκφράζει θέσεις που αμφισβητούν τις κρατικές πολιτικές, γιατί έχει διδαχθεί ότι αν μιλήσει μπορεί να χαρακτηριστεί προδότης ή ότι έχει «άπιστες» καταβολές. Κάτι τέτοιο μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, στις οποίες θα αναφερθώ αμέσως.
Το 2005, το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου επιχείρησε να διοργανώσει συνέδριο για τη Γενοκτονία. Προσκλήθηκαν και μελετητές που υποστηρίζουν τη γενοκτονία του 1915. Όμως το συνέδριο ακυρώθηκε μετά την κατηγορία του τότε υπουργού Δικαιοσύνης ότι οι συμμετέχοντες διέπρατταν «προδοσία» και «μαχαίρωναν την Τουρκία στην πλάτη».
Η άρνηση των εγκλημάτων του παρελθόντος συνδέεται άμεσα με τη συνέχιση των διώξεων Χριστιανών στην Τουρκία και στη Μέση Ανατολή, αλλά και με τις διώξεις αντιφρονούντων δημοσιογράφων.
Η ατιμωρησία οδηγεί στην επανάληψη παρόμοιων εγκλημάτων. Η Τουρκία ποτέ δεν αναγνώρισε ούτε ζήτησε συγγνώμη για καμία από τις φρικαλεότητες που διέπραξαν οι πρόγονοί της. Επιπλέον, συνέχισε στον ίδιο δρόμο, διαπράττοντας παρόμοια εγκλήματα κατά μη μουσουλμάνων. Για παράδειγμα, μετά την κατάληψη της Συρίας τον Δεκέμβριο του 2024, η Τουρκία υποστήριξε τζιχαντιστές που σφαγίασαν, απήγαγαν και κακοποίησαν εκατοντάδες μέλη θρησκευτικών μειονοτήτων, όπως Χριστιανούς, Δρούζους και Αλαουίτες.
Οι Χριστιανοί εξακολουθούν να διώκονται σε πολλές χώρες, όπως το Ιράκ, το Ιράν, η Υεμένη, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία, το Ομάν, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές και άλλα μουσουλμανικά κράτη. Σήμερα, η πιο ανησυχητική περίπτωση είναι οι Χριστιανοί της Συρίας.
Οι Χριστιανοί στη Συρία, οι περισσότεροι των οποίων ανήκουν στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, αντιμετωπίζουν αβέβαιο μέλλον. Το νέο καθεστώς της χώρας, υπό την ηγεσία της Αλ Κάιντα, τους καταπιέζει. Η βοήθεια από την Ελλάδα αποτελεί τη βασική τους ελπίδα.
Όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου στην Τουρκία, φέτος σημειώθηκε έντονη κλιμάκωση της πολιτικής πίεσης, της δικαστικής παρενόχλησης και της λογοκρισίας.
Στις 26 Νοεμβρίου, οργανισμοί όπως το International Press Institute (IPI), το Committee to Protect Journalists (CPJ), το European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF) και οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα δημοσίευσαν κοινή αναφορά για την Τουρκία, στην οποία αναφέρεται:
«Από τις 19 Μαρτίου 2025, σημαντικές συλλήψεις, συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης δημάρχων της αντιπολίτευσης και δημοτικών αξιωματούχων που θεωρήθηκαν πολιτικά υποκινούμενες, συνοδεύτηκαν από μαζικές διαδηλώσεις, στις οποίες οι αρχές απάντησαν με μαζικές συλλήψεις και περιορισμούς στην κάλυψη. Δημοσιογράφοι που κάλυπταν τα γεγονότα αντιμετώπισαν αυγινές εφόδους της αστυνομίας, σωματικές επιθέσεις και προσπάθειες φίμωσης από τις αρχές, όπως η προειδοποίηση του πρώην προέδρου του RTÜK ότι η αποτυχία “να παραμείνουν απαλλαγμένοι από πολιτική μεροληψία” στην κάλυψη των διαδηλώσεων θα οδηγούσε σε μέγιστες ποινές, συμπεριλαμβανομένης της αφαίρεσης αδειών.
»Οι δημοσιογράφοι σε όλη τη χώρα συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν επιθέσεις, απειλές και εκφοβισμό, ενώ οι ποινικές έρευνες και διώξεις εναντίον τους παραμένουν συνηθισμένο φαινόμενο. Παρατεταμένη αυθαίρετη προφυλάκιση και πολιτικά υποκινούμενες διώξεις ενισχύουν το κλίμα φόβου και αυτολογοκρισίας.»
Τον Οκτώβριο, τρεις δημοσιογράφοι τραυματίστηκαν, σκοτώθηκαν ή δέχθηκαν επιθέσεις στην Τουρκία. «Οι απειλές που στοχεύουν δημοσιογράφους είναι ανησυχητικές, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που οι φυσικές επιθέσεις εναντίον τους αυξάνονται», δήλωσε ο εκπρόσωπος του CPJ στην Τουρκία.
Αυτοί οι δημοσιογράφοι ούτε καν έγραψαν ή μίλησαν για τη γενοκτονία των Χριστιανών. Προσπάθησαν να ασκήσουν κριτική σε ορισμένες κυβερνητικές πολιτικές ή ενέργειες. Κι όμως, αντιμετωπίζουν απειλές θανάτου, σωματική βία και δικαστική παρενόχληση.
Μια λειτουργική δημοκρατία, όμως, χρειάζεται ένα ισχυρό και έντιμο θεμέλιο που να σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ένα κράτος που χτίζεται πάνω σε ιστορικά ψεύδη ή στην άρνηση των εγκλημάτων του παρελθόντος δεν μπορεί να λειτουργήσει ως δημοκρατία που σέβεται το κράτος δικαίου, εξασφαλίζει ασφαλές, ελεύθερο και πλουραλιστικό περιβάλλον ενημέρωσης και προστατεύει ουσιαστικά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Τουρκία αποτελεί ανησυχητικό παράδειγμα αυτής της πραγματικότητας.
Όπως ανέφερα, παρότι η Τουρκία ιδρύθηκε το 1923, δεν έχει ακόμη αναγνωρίσει, ζητήσει συγγνώμη ή προβεί σε επανορθώσεις για κανένα από τα ιστορικά της εγκλήματα.
Επομένως, οι Έλληνες πολιτικοί, ακαδημαϊκοί και φορείς της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να συμβάλουν στη διαδικασία επανεξέτασης της τουρκικής ιστορίας, ζητώντας την αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων και της ευρύτερης χριστιανικής γενοκτονίας.
Ο επιζών του Ολοκαυτώματος, Ελί Βίζελ, είπε: «Το αντίθετο της αγάπης δεν είναι το μίσος, είναι η αδιαφορία».
Αν αδιαφορούμε για την άρνηση της γενοκτονίας από την Τουρκία, για τις συνεχιζόμενες διώξεις Χριστιανών στην Τουρκία και σε άλλες μουσουλμανικές χώρες, ή για τη στοχοποίηση δημοσιογράφων, τότε αυτό σημαίνει πως μας λείπει η αγάπη – κυρίως η αγάπη για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη.
Για να δείξουμε την αγάπη μας προς τις εκατοντάδες χιλιάδες θύματα της χριστιανικής γενοκτονίας της Τουρκίας, καλώ την Ελληνική Δημοκρατία να θέσει ως προτεραιότητα τα εξής:
Να εντείνει την ενημέρωση σχετικά με τη γενοκτονία των Ελλήνων και των λοιπών Χριστιανών από την Τουρκία. Αυτό πρέπει να συνδυαστεί με ανάδειξη των συνεχιζόμενων διώξεων από τζιχαντιστικές ομάδες στη Μέση Ανατολή.
Να ενισχύσει τη διπλωματία, ώστε η Ελλάδα να ενημερώνει αποτελεσματικά τη διεθνή κοινότητα για τη χριστιανική γενοκτονία της Τουρκίας.
Να συμπεριλάβει στη διεθνή της πολιτική στρατηγική που να ενθαρρύνει κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς να αναγνωρίσουν επίσημα τη γενοκτονία.
Καλώ επίσης την ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα – μελετητές, ιστορικούς, κοινωνικούς επιστήμονες και άλλους ερευνητές – να διεξάγουν περαιτέρω έρευνα και να ρίξουν περισσότερο φως στη γενοκτονία των Ελλήνων, όχι μόνο στην ίδια τη γενοκτονία, αλλά και στις συνέπειες της άρνησής της από την Τουρκία.
Κάθε κυρίαρχο κράτος έχει την ευθύνη να είναι αυθεντικό, να τιμά τις ιστορικές αλήθειες και να καθοδηγεί τον λαό του με ηθική πυξίδα. Αυτή η όμορφη χώρα, η Ελλάδα, που συνέβαλε καταλυτικά στον δυτικό πολιτισμό αλλά υπέφερε και η ίδια βαθιά – πρώτα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και έπειτα από τη ναζιστική Γερμανία – σήμερα είναι ευλογημένη με την ανεξαρτησία της.
Η Ελλάδα αποτελεί φωτεινό παράδειγμα για τα έθνη, όχι μόνο για τις παγκόσμιες πολιτιστικές της συνεισφορές, αλλά και για την αντοχή της, την αναζήτηση δικαιοσύνης και την αγάπη της για την ελευθερία. Και υπάρχει ακόμη πολύ έργο που πρέπει να γίνει για να διασφαλιστεί δικαιοσύνη, σεβασμός και διεθνής αναγνώριση για τα θύματα και τους επιζώντες της γενοκτονίας.
Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να βοηθήσουμε τη διεθνή κοινότητα – και ιδίως τον λαό της Τουρκίας – να κατανοήσει τι χάθηκε ως αποτέλεσμα της γενοκτονίας: όχι μόνο εκατοντάδες χιλιάδες αθώες ανθρώπινες ζωές, αλλά και οι πολιτισμοί που οι άνθρωποι αυτοί και οι πρόγονοί τους δημιούργησαν επί χιλιάδες χρόνια.
Από την ομιλία της Ουζάι Μπουλούτ στις 3 Δεκεμβρίου 2025 στην εκδήλωση “Η ρητορική της άρνησης της γενοκτονίας και οι διώξεις δημοσιογράφων και ακτιβιστών από την Τουρκία” η οποία πραγματοποιήθηκε στην ΕΣΗΕΑ.
Πηγή : Geopolitico
