Το τραγούδι αποτυπώνει τη διπλή μορφή της ποντιακής γυναίκας: γοητεία και δύναμη, πειρασμός και αρχοντιά. ...
Από τον Ὅμηρο στον Ακρίτα της Ποντιακής γης Ακρίτας όντες έλαμνεν σην παραποταμέαν, επέγ΄νεν κ΄ έρ΄τον κι έλαμνεν την ώραν πέντε αυλάκια. Στην ποντιακή διάλεκτο το λάμνω σημαίνει οργώνω. Πρόκειται για ζωντανό απολίθωμα της αρχαίας ρίζας ἐλαύνω, που σήμαινε «ωθώ, οδηγώ, προχωρώ», αλλά και ειδικότερα «οδηγώ τα βόδια στο όργωμα». Οι αρχαίοι έλεγαν ἐλαύνειν βοῦς ή ἐλαύνειν τὴν ἄροσιν — ...
Η εικόνα είναι συγκλονιστική: η μάνα, στην εκκλησία του Αη-Δημήτρη, βλέπει τα παιδιά του χωριού να στέκονται όλα στη θέση τους — εκτός από το δικό της. Το άδειο στασίδι γίνεται μαχαίρι και φωτιά μαζί. ...
«Τσούνα και μιαντή» – δυο λέξεις βαριές σαν αρχαία κατάρα Στα ποντιακά, αν άκουγες μια γυναίκα να φωνάζει σε άλλη «τσούνα και μιαντή!», ήξερες πως είχε ανάψει ο καυγάς. Δυο λέξεις σύντομες, φαρμακερές, κι όμως με ρίζες τόσο βαθιές που φτάνουν ως την αρχαιότητα. Η τσούνα Σημαίνει «σκύλα», αλλά όχι απλώς το ζώο, είναι ύβρις, όπως και το σημερινό «σκύλα» ...
Η φράση «εκαβάλκεψεν τα πουλούλε» δηλαδή καβάλησε τα πιθάρια, λέγεται για γυναίκα που πέτυχε απίθανο συνοικέσιο, κάτι σχεδόν υπερφυσικό. Η εικόνα της γυναίκας πάνω σε πιθάρι δεν είναι τυχαία, αντλεί από μια πανάρχαια λαϊκή παράδοση, κοινή σε Ελλάδα, Μικρασία και Βαλκάνια: τις μάγισσες που πετούν πάνω σε πιθάρια, γουδιά ή ραβδιά, μεταμορφωμένες σε στοιχειά της νύχτας. Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν παραλλαγές:Στην Ήπειρο ...
Ήρθε η ώρα να γεμίσουμε ξανά την ψυχή μας —με λόγο ποντιακό ...
Υπέροχη παροιμία — κι από τις πιο βαθιές της ποντιακής σοφίας. «Τα άγρια τα μουχτερά, το χιόνι τα ημερώνει» λένε, κι εννοούν κάτι πολύ περισσότερο από το κυριολεκτικό. Στο γράμμα της, δείχνει τη φύση να επιβάλλει όρια: όσο άγριο κι αν είναι το γουρούνι, όταν πέσει χιόνι, γυρεύει ζέστη, φαγητό και καταφύγιο,· μαλακώνει, ηρεμεί, υποτάσσεται. Στο πνεύμα της όμως, η ...
Στα παραθαλάσσια κέντρα του Πόντου, η γλώσσα έμπλεκε με τη θάλασσα, διατηρώντας έναν αρχαίο πλούτο ναυτικών λέξεων όπως «αθίβολος» και «ἀμφιβάλλω», που αποτυπώνουν την τεχνική και πολιτισμική συνέχεια από την αρχαιότητα έως σήμερα. Αυτές οι λέξεις, άγνωστες στα Μεσόγεια όπου η αλιεία δεν ήταν καθημερινή πρακτική, αναδεικνύουν πώς η γλώσσα ακολουθεί το επάγγελμα και τον τόπο, φωτίζοντας τη ζωντανή σχέση ...
ΤΟ «ΤΣΙΜΙΔ’» ΣΤΗΝ ΠΟΝΤΙΑΚΗ: ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η ποντιακή λέξη τσιμίδ’ σημαίνει «νους, μυαλό, εγκέφαλος». Ο Άνθιμος Παπαδόπουλος, στο μνημειώδες λεξικό του, την ετυμολογεί από το λατινικό cimedia = «μάζα του εγκεφάλου». Ωστόσο, η λέξη cimedia είναι σπάνια και δεν επιβεβαιώνεται εύκολα σε λατινικά κείμενα, ενώ και η φωνητική προσαρμογή της στην ποντιακή διάλεκτο δεν είναι αυτονόητη. Αντίθετα, μια πιθανή εσωτερική, ...
Η ποντιακή δεν ανήκει σε κανέναν μόνο! Ανήκει σε όλους μας. Κάθε λέξη είναι μια κλωστή και όλες μαζί υφαίνουν το ύφασμα της γλώσσας μας. Ας τις σεβόμαστε όλες. ...